Spis Treści
17 października 2025 r. ukazała się powieść „Obręcz. Gdynia 1959” Jacka W. Brzozowskiego – pierwsza fabuła oparta na faktach o incydencie, który od dekad rozgrzewa wyobraźnię mieszkańców i badaczy. Książkę wydało międzynarodowe wydawnictwo Gyldendal Astra, a na start dostępna jest w formie audiobooka (czyta Adam Bauman) i e-booka. Tu w Trójmieście rozegrały się wydarzenia znane na świecie jako „polskie Roswell”.
Świt, port i „coś” z nieba
Punkt wyjścia powieści to realne zdarzenie: 21 stycznia 1959 r. o świcie nad gdyńskim portem widziano świetlisty obiekt, który miał spaść do basenu nr 4. W prasie pojawiały się relacje świadków, ale natura „bolidu” do dziś pozostaje niewyjaśniona. W tej scenerii Brzozowski umieszcza losy Witolda Jastrzębskiego, byłego pilota RAF, którego doświadczenia wojenne i lotnicze stają się kluczem do prowadzonego wątku śledczego. Streszczenie wydawcy mówi o przecięciu się kryminału ze szpiegowską intrygą i realiami PRL-u – stawką zaś jest „prawda, pokój i przyszły porządek świata”.
reklama
W książce odbijają się także echa powojennej historii Pomorza i polskiego lotnictwa. Autor sięga po motyw foo fighters – tajemniczych świateł zgłaszanych przez pilotów podczas II wojny światowej – oraz po pamięć o Polakach wracających z Zachodu do kraju, gdzie nierzadko spotykały ich represje i marginalizacja. To nie tylko tło, ale i oś dyskusji o pamięci, faktach i propagandzie.
Fakty, które można sprawdzić
Mocną stroną „Obręczy” jest źródłowe zaplecze. Autor wplata w narrację autentyczne dokumenty i cytaty z epoki – w tym raporty i publikacje, które po zdarzeniu z 1959 r. próbowały je wyjaśnić. W kwartalniku „Postępy Astronomii” z 1960 r. ukazał się tekst Jana Pokrzywnickiego pt. „O prawdopodobnym spadku meteorytu do basenu portowego w Gdyni”, zawierający m.in. zeznania robotników portowych, którzy słyszeli „syczenie pary” i widzieli świetlną tarczę nad miastem. Artykuł skłaniał się ku hipotezie meteorytu – ale bez „twardych” dowodów.
W nocie historycznej do książki autor przypomina, że do dziś brakuje materialnych śladów incydentu: zdarzenie „żyje” w pamięci świadków oraz w dokumentach milicji, archiwach i bibliotekach. Z tych materiałów wynika jednak jednoznacznie, że „coś zaszło”, choć nie wiadomo co. Brzozowski przywołuje również Jerzego Janczukowicza, legendę trójmiejskiego nurkowania, który – jak publicznie opowiadał – był proszony o udział w poszukiwaniach zatopionego obiektu i wskazał trop jego rzekomego wywiezienia. Fragmenty korespondencji i wystąpień Janczukowicza autor włączył do narracji.
Trójmiejski kontekst, lokalna pamięć
„Polskie Roswell” od lat wraca do mediów i lokalnej kultury – pojawia się w artykułach, wspomnieniach, a nawet grach miejskich. Brzozowski wykorzystuje ten kontekst, ale układa thriller na styku archiwów i wyobraźni, rozpisując go na konkretne miejsca i instytucje znane czytelnikom z regionu. Efekt to opowieść łącząca pasję rekonstruktora z dyscypliną dokumentalisty – i zarazem pełnokrwista fabuła o ludziach postawionych wobec nieznanego.
Kim jest autor
Jacek Brzozowski
Jacek W. Brzozowski (ur. 1979) – prozaik z pogranicza SF, historii i kryminału, laureat Konkursu im. Z. Morawskiego (2006). Zawodowo – samorządowiec i twórca akcji „Jezioro Tajemnic” (Grand Prix Nagrody Przyjaznego Brzegu). W dorobku ma m.in. „Horyzont zdarzeń” i „W oczach jej błękitu”. O najnowszej książce mówi się, że to „polskie Z Archiwum X”.
Gdzie i w jakiej formie jest dostępna książka?
„Obręcz. Gdynia 1959” ukazała się jako audiobook (lektor: Adam Bauman) i e-book – dostępne w popularnych serwisach (m.in. Legimi, Audioteka, Empik).
Dlaczego warto (także z perspektywy Trójmiasta)
- To pierwsza powieść fabularna oparta tak szeroko na faktografii incydentu z 1959 r., który na stałe zapisał się w folklorze Gdyni.
- Pokazuje Trójmiasto nie tylko jako miejsce akcji, lecz bohatera zbiorowego – z jego pamięcią, portem i ludźmi pracy.
- Łączy kryminał i historię PRL-u z pytaniem o rolę propagandy i „oficjalnych wersji” – bez nachalnych tez, z szacunkiem dla źródeł.
„Obręcz. Gdynia 1959” – lektura dla tych, którzy lubią, gdy literatura puka do archiwów, a archiwa odzywają się fabułą.
Ksiażka Obręcz. Gdynia 1959 – Trojmiasto.city
